Vectorziektes en muggen als gevaarlijke ziektedragers

Wanneer de zomer aanbreekt, worden de dagen eindelijk langer en warmer. Samen met de temperatuur stijgt echter ook het aantal vervelende stekende insecten. Velen onder ons hebben al wel eens een slapeloze nacht doorgebracht, op zoek naar de bron van het zoemende geluid van insectenvleugels in hun slaapkamer.  Of zich te pletter geërgerd aan de jeuk en de zwelling na een beet.  Maar een veel groter probleem waarvan u zich misschien niet bewust bent, is het gevaar op de verspreiding van ziektes.

Een “vector” is een levend organisme dat ziekteverwekkers kan overbrengen van een besmette persoon naar een andere persoon. Een “vectorziekte” is bijgevolg een ziekte die wordt overgedragen door de beet van een besmette geleedpotige. Dat kan dan een mug, teek of vlieg zijn.  Met meer dan een miljard gerapporteerde gevallen per jaar en meer dan een miljoen overlijdens als gevolg, behoren muggen tot de grootste vectoren van ziektes over de hele wereld. Muggen kunnen malaria, chikungunya, dengue, gele koorts, het westnijlvirus, het zikavirus en nog vele andere besmettelijke virussen overdragen.

Groeiend risico op ziektes via vectoren

Zowel de klimaatverandering als de globalisering hebben geleid tot de verspreiding van vectorziektes buiten de tropische gebieden.

Vectorziektes zijn nu ook steeds vaker te vinden in gematigde klimaten. Elk jaar berichten landen over nieuwe gevallen van vreemde of “invasieve” insecten en ziektes. Samen met de prevalentie van vectorziektes neemt ook het bewustzijn van de consument toe om preventieve maatregelen te nemen.

Sinds het einde van de jaren 1990 waarschuwt het Europees Centrum voor Ziektepreventie en -bestrijding voor een grote verspreiding van invasieve muggensoorten in Europa, waaronder: Anopheles (drager van de malariaziekteverwekker), Culex. (drager van het westnijlvirus) of Aedes (drager van het zika-, dengue- en chikungunyavirus).

Enkele van de dominante Anopheles-vectorsoorten in Europa zijn de Anopheles atroparvus of Anopheles sergentii, die drager zijn van de malariaziekteverwekker.  De laatste jaren komt een toenemend aantal geïmporteerde malariagevallen voor als gevolg van internationale reizen en immigranten uit malaria-endemische landen.  Van 8.400 malariagevallen was 99% te wijten aan besmette reizigers die naar huis terugkeerden, maar sporadisch neemt ook het aantal gevallen van lokale besmetting toe.

Culex pipiens, de gewone mug, komt overal ter wereld voor en kan drager zijn van het westnijlvirus.  Van 2017 tot 2018 is het aantal gemelde gevallen van het westnijlvirus in Europa gestegen tot boven de 1.500. Dat aantal is van het ene jaar op het andere verzevenvoudigd, waardoor het ook hoger ligt dan het totale aantal gevallen in de voorgaande zeven jaar samen.

Muggen van de soort Aedes aegypti (die dengue kunnen overbrengen) hebben zich al sinds 2005 gevestigd in Madeira en de kustgebieden van de Zwarte Zee. Van 2012 tot 2013 werden alleen al op Madeira meer dan 2.000 gevallen gemeld van besmetting met het denguevirus.

Aedes albopictus, algemeen bekend als de Aziatische tijgermug, is drager van het zika-, dengue- en chikungunyavirus,  en is het duidelijkste voorbeeld van vectorverspreiding door menselijke activiteit.  In 1979 kwamen deze mug via Albanië naar Europa en sindsdien hebben meer dan 25 Europese landen haar aanwezigheid gemeld.

Gezien de toenemende dreiging van invasieve muggensoorten is het belangrijk om te weten hoe u uzelf en uw gezin proactief kunt beschermen tegen ziektes die door muggen worden overgedragen.